گفتگو با حجت‌الاسلام و المسلمین سلیمی عضو حقوقدان شورای نگهبان
انگیزه قانون اساسی از نظارت شورای نگهبان بر انتخابات، جلوگیری از دخالت قوه مجریه در انتخابات است
زندگی اعضای شورای نگهبان در سطح زندگی اقشار متوسط جامعه است.
بفرمایید که چه سالی و در کجا متولد شدید؟
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم. بنده متولد سال 1333 در یکی از روستاهای توابع همدان هستم. از سال 1342 با خانواده به شهر قم منتقل شدم و از آن تاریخ، محل دائمی و رسمی زندگی ما شهر مقدس قم بوده است.
آیا هنوز هم در شهر قم ساکن هستید؟
در این بیست و چندسالی که در تهران مسئول بوده‌ام، خانه و زندگیم در شهر قم بوده است و برای کار به تهران می‌آمدم. تقریبا یک روز درمیان از قم به تهران می‌آیم.
شغل ابوی‌تان در شهر قم چه بود؟
بنده در یک خانواده سنتی به‌دنیا آمدم. چون اهل روستا بودیم و روستائیان هم غالبا کشاورز بودند، پدر من هم مثل بقیه کشاورز بود. هم‌اکنون نیز ایشان در قم ساکن هستند و دوران کهولت را سپری می‌کنند.
چه سالی و در چه سنی ازدواج کردید؟ الان چند فرزند دارید و شغل فرزندانتان چیست؟
من در سال 51 در حالی که حدودا 20 سال داشتم، ازدواج کردم. الان 6 فرزند دارم، 2 پسر و 4 دختر. پسر بزرگم طلبه حوزه علمیه است و پسر دومم لیسانس حقوق دارد و در یک مجموعه مشغول به‌کار است. دخترهایم هم دارای لیسانس و فوق‌لیسانس هستند.
کمی در مورد دوره تحصیلات خودتان بگویید.
دوره تحصیلات ما با دوره تحصیلات امروز طلاب خیلی فرق می‌کرد. دوران تحصیل ما زمانی بود که حکومت استبدادی، با روحانیت به‌شدت برخورد می‌کرد، حضرت امام خمینی(ره) به خارج از کشور تبعید شده بودند. آن زمان وضعیت معیشتی عموم مردم خوب نبود و طلاب نیز در وضعیت معیشتی بدی به‌سر می‌بردند. ما بچه‌هایی بودیم که از مکتب‌خانه آمده بودیم و دروس ابتدایی را سه چهار سال در آنجا خوانده بودیم و در ادبیات فارسی ضعیف بودیم. بنابر این در حوزه علمیه حقانی که مدیریت آن را شهید بزرگوار آیت‌ا... قدوسی برعهده داشتند، برای ما یک برنامه آموزش ادبیات فارسی قرار داده بودند. در آن زمان سالی دو بار دروس حوزه را امتحان می‌دادیم و حداقل معدل قبولی ما 14 بود. شهید بهشتی و سایر بزرگان و فضلای حوزه، مثل حضرت آیت‌ا... جنتی از برنامه‌های شهید قدوسی پشتیبانی می‌کردند. دلسوزی آیت‌ا... قدوسی نسبت به کیفیت تحصیل طلاب، موجب می‌شد که ما طلاب هم در تحصیلات جدیت داشته باشیم.
آیا خاطره‌ای از آیت‌ا... جنتی از زمان تحصیل در مدرسه حقانی دارید؟
بنده از ایشان خاطرات زیادی در ذهن دارم. یک خاطره این که یک سال پیش نیز آن را خدمت ایشان عرض کردم، این بود که در آن زمان که ایشان در مدرسه حقانی کمک‌دست شهید قدوسی بودند، با طلاب به‌طور خصوصی صحبت می‌کردند، یک روز هم، ایشان بنده را خواستند و 20 تومان به بنده پول دادند. بنده عرض کردم که آقا این چه پولی است که به ما می‌دهید؟ چون می‌دانستیم شهریه نیست. ایشان فرمودند حالا چه فرقی برای شما می‌کند؟ من گفتم نه، می‌خواهم بدانم ماجرای این پول چیست؟ ایشان فرمودند این پول، فی‌سبیل‌ا... است. من عرض کردم که یعنی شما ما را سبیل‌ا... می‌دانید؟ ایشان نگاهی کردند و سکوت معناداری کردند و پاسخی ندادند به این معنا که حرف مرا تایید کردند. من این جمله حضرت آیت‌ا... جنتی را هیچ وقت یادم نمی‌رود و حتی سال گذشته به ایشان همین را عرض کردم. من همیشه در طول زندگی سعی کردم طوری باشم که مصداق این سخن استادم باشم.
آیا هم‌اکنون در حوزه یا دانشگاه تدریس دارید؟
در طول مدت پس از انقلاب، تلاش بنده این بوده که هیچ وقت از تحصیل و تدریس فاصله نداشته باشم. حتی در زمانی که مشاغل بنده مانع از این بود که سر کلاس حاضر شوم، به‌وسیله نوار، از درس اساتید استفاده می‌کردم. سعی می‌کردم در هرجایی که بودم حداقل یک جلسه مباحثه درسی داشته باشم. در طول دو دهه گذشته، تقریبا کم اتفاق افتاده که ترمی بگذرد و من در دانشگاه تدریس نداشته باشم.
از میان موضوعات علمی، در چه حوزه‌ای تدریس می‌کنید؟
در حوزه علمیه که بودیم بیشتر شرح لمعه و اصول فقه تدریس می‌کردم. در دانشگاه هم بیشتر در رشته حقوق تدریس دارم.
آیا غیر از کار در شورای نگهبان به کار قضاوت هم مشغول هستید؟
بنده یک قاضی هستم و عضویتم در شورای نگهبان به‌صورت ماموریت از قوه قضائیه می‌باشد. بنده تا حدود یک ماه پیش با حکم مقام معظم رهبری مسئولیت دادسرای ویژه روحانیت را برعهده داشتم. قبل از آن هم با حکم ایشان از سال 69 به‌عنوان رئیس یکی از شعب این دادگاه، منصوب بودم. در همان ایام به مدت 20 سال، ریاست یکی از شعب دیوان عالی کشور را عهده‌دار بودم. هم‌اکنون نیز به اعتبار اینکه مشاور رئیس قوه قضائیه هستم، اموری را که از نظر قانونی با عضویت در شورای نگهبان منافات نداشته باشد را برای ایشان انجام می‌دهم.
عضویت شما در شورای نگهبان به چه نحوی بود؟
حدود دو سال پیش بود که یک روز رئیس محترم قوه قضائیه بنده را خواستند و فرمودند دوره سه نفر از حقوقدانان شورای نگهبان تمام شده است و ما قصد داریم شما را به‌عنوان حقوقدان پیشنهادی به مجلس معرفی کنیم. من در ابتدا مخالفت کردم ولی ایشان بر این امر اصرار کردند و اسم بنده را به مجلس دادند. در نهایت هم مجلس شورای اسلامی بنده را به‌عنوان یکی از حقوقدانان شورای نگهبان انتخاب نمود.
آیا برداشتی که از شورای نگهبان داشتید با واقعیتی که از این شورا در این دوسال دیدید تفاوت داشته است؟
درست است که ما در شورای نگهبان نبودیم ولی فقهای محترم شورای نگهبان و همچنین حقوقدانان شورا از اساتید و بزرگان حوزه و دانشگاه بوده‌اند که بنده با اغلب آنان آشنایی داشته‌ام. بیشتر آقایان فقها از اساتید بنده بوده‌اند و از نزدیک با آنها آشنا بوده‌ام و همچنین برخی از حقوقدانان از رفقای ما بوده‌اند. بنابر این از همین طریق با اموری که در شورای نگهبان می‌گذشت، آشنا بودم. شورای نگهبان جایگاه والایی دارد. نظارت بر انتخابات و همچنین نظارت بر مصوبات مجلس شورای اسلامی از حیث عدم مغایرت با شرع مقدس و قانون اساسی، وظیفه مهمی است که برعهده شورای نگهبان می‌باشد. الان نیز همان امور را در شورای نگهبان می‌بینم و همان کارها در حال انجام است.
رابطه فقها و حقوقدانان در شورای نگهبان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در شورای نگهبان خیلی این مباحث مطرح نیست. به‌ویژه درخصوص بنده که فقهای محترم اکثرا جزو اساتید بنده بودند. آیت‌ا... جنتی که از مدیران و مدرسان مدرسه حقانی بودند و بنده از دروس ادبیات عرب تا اصول فقه را پیش ایشان خوانده‌ام. آیت‌ا... مؤمن استاد بنده بوده‌اند، هم فلسفه پیش ایشان خوانده‌ام و هم در درس خارج ایشان شرکت داشته‌ام. آیت‌ا... یزدی و آیت‌ا... شاهرودی هر دو سمت استادی به گردن بنده دارند. هر کدام 10 سال رئیس قوه قضائیه بودند و من که قاضی هستم با ایشان کار کرده‌ام. برای من که خیلی بحث حقوقدان و فقیه مطرح نیست. به‌طور کلی هم آقایان فقها، در جلسات شورا به‌صورت احترام‌آمیزی با حقوقدانان برخورد می‌کنند.
به‌نظر شما قانون اساسی کشور ما چه ویژگی‌ای نسبت به قوانین اساسی دیگر کشورها دارد؟
یکی از نقاط قوت قانون اساسی ما همین شورای نگهبان است. شورای نگهبان یک نهاد مستقل است. یکی از انگیزه‌هایی که تدوین‌کنندگان قانون اساسی، نظارت بر انتخابات را برعهده شورای نگهبان گذارده‌اند این بوده است که قوه مجریه نتواند در انتخابات دخالت کند و قدرت را در دست بگیرد. از سوی دیگر، مهمترین ویژگی نظام ما اسلامی بودن است که شورای نگهبان از آن پاسداری می‌کند.
رابطه شما با مجمع مشورتی حقوقی شورای نگهبان به چه نحوی است؟
در همین حد که نظرات آنها را می‌آورند پیش ما و من آنها را مطالعه می‌کنم. والا خیلی با آنها ارتباط ندارم. به‌طور کلی هم نظرات مجمع مشورتی فقهی و هم نظرات مجمع مشورتی حقوقی مورد استفاده اعضا قرار می‌گیرد. به این‌صورت که ما مقیدیم وقتی که مصوبه‌ای از مجلس آمده و مجمع فقهی یا حقوقی روی آن نظر داده‌اند، نظرات آنها را در کنار نظرات خودمان مطرح می‌کنیم و روی آن بحث می‌کنیم. البته به نظر بنده باید سه نفر از حقوقدانان شورا در مجمع مشورتی حقوقی حضور داشته باشند تا هم مباحث مطرح شده در آنجا پخته‌تر شود و هم آنان بتوانند نظرات مجمع مشورتی حقوقی را در جلسه رسمی شورا توضیح بدهند و از آنها دفاع کنند. این کار موجب می‌شود که وقت کم‌تری از اعضای شورا گرفته شود. از سوی دیگر به‌خاطر اینکه از مجمع مشورتی حقوقی کسی در جلسه شورا نیست تا از نظرات آنان دفاع کند، شاید به نحو احسن از آنها استفاده نشود.
دفاع از حقوق ملت را در نظرات و تصمیمات شورای نگهبان چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ببینید، سطح زندگی حقوقدانان و فقهای شورای نگهبان، برای مردم جامعه مشخص است. سطح زندگی اعضای شورا نوعا همانند سطح زندگی اقشار متوسط جامعه است. مثلا شما بروید زندگی آیت‌ا... مؤمن را ببینید، خانه ایشان همان خانه قبل از انقلابشان است. یعنی در همان محله باغ‌پنبه قم که پایین‌شهر قم محسوب می‌شود، قرار دارد. با این عزت نفسی که ایشان دارند کسی نمی‌تواند ادعا کند که حضرت آیت‌ا... مومن، از حقوق مشروع مردم کوتاه بیاید. بقیه آقایان هم همین‌طور هستند. قاعدتا وقتی مصوبه‌ای در شورای نگهبان مطرح می‌شود، در بررسی آن، همه جوانب درنظر گرفته می‌شود. به‌خصوص مسائل مربوط به قشر مستضعف کشور یا به قول امام راحل(ره) پابرهنگان، مدنظر قرار می‌گیرد تا صدمه‌ای به آن وارد نگردد.
در پایان اگر نکته‌ای را مدنظر دارید، بفرمایید.
کلام آخر اینکه طی این سال‌ها برای نظام اسلامی ما توطئه‌های گوناگونی صورت گرفته است که هر کدام از آنها جهت سرنگونی آن کافی بوده است. اما اراده خداوند متعال بر آن قرار گرفته است که این نظامی که با زحمات امام راحل(ره) پایه‌ریزی شده و مردم ما با خون جوانان خود این شجره طیبه را آبیاری کرده‌اند، باقی بماند. ما میراث‌دار زحمات طاقت‌فرسای علمای تشیع در طول تاریخ و میراث‌دار خون شهدای گرانقدر هستیم. اینها همه نظاره‌گرند که ما از این میراث گرانبها چگونه پاسداری می‌کنیم. دشمن درصدد است به هر نحو ممکن این نظام را از سر راه خود بردارد تا امید ملت‌های مستضعف را که امروزه قیام کرده‌اند تا سرنوشت خویش را خودشان برعهده بگیرند، به یأس تبدیل کند. ایستادگی ما، پافشاری ما، خلوص نیت ما، وحدت کلمه ما، اجتناب ما از تشتّت، اختلاف و درگیری درونی که باعث پوسیدگی نظام از درون خواهد شد، موجب می‌شود که هم انقلاب خودمان را حفظ کنیم و هم به ملت‌های مستضعف امید بدهیم و آنها را امیدوار کنیم که اگر بایستند طبق وعده الهی پیروز خواهند شد. بنابر این باید در عمل، این امید را در دل ملت‌های مستضعف زنده نگاه داریم که اگر چنین نکردیم مدیون زحمات و خون‌هایی که به‌پای این انقلاب و نظام ریخته شده، خواهیم بود.
در پایان از اینکه وقت خود را دراختیار ما گذاشتید سپاسگزاریم.
من هم متشکرم.
لینک کوتاه :
