یادداشت وارده؛
نوسانات تعداد داوطلبان و میزان الحراره انتخابات
با پایان گرفتن فرصت ثبت نام داوطلبان حضور در نهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی، با پشت سر گذاشتن نخستین مرحله از این انتخابات، فرآیند بررسی پرونده داوطلبان از سوی نهاد برگزاری انتخابات(هیات‌های اجرائی) و سپس نهاد ناظر بر انتخابات (هیات‌های نظارتی) آغاز گردیده است.
یکم: پایان ثبت نام‌ها
با پایان گرفتن فرصت ثبت نام داوطلبان حضور در نهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی، با پشت سر گذاشتن، نخستین مرحله از این انتخابات، فرآیند بررسی پرونده داوطلبان از سوی نهاد برگزاری انتخابات (هیات‌های اجرائی) و سپس نهاد ناظر بر انتخابات (هیات‌های نظارتی) آغاز گردیده است.
البته بدیهی است که همه کسانی که ثبت نام می کنند، به مرحله نهائی رقابت‌های تبلیغاتی و انتخاباتی، راه نمی‌یابند. برخی از داوطلبان ممکن است صلاحیت‌های لازم را برای حضور در رقابت‌ها نداشته باشند و به طور طبیعی از گردونه رقابت‌ها خارج شوند و برخی دیگر نیز ممکن است، به دلایلی در میانه رقابت‌ها، از حضور در انتخابات صرف نظر کنند. چنانکه در همین انتخابات تا کنون 10 نفر از حضور در عرصه رقابت‌ها منصرف شده اند. همچنین در انتخابات پیشین (مجلس هشتم) از 7 هزار و 168 داوطلب، در نهایت حدود 4 هزار و 500 نفر به مرحله نهائی رقابت‌ها راه یافتند.
اما همین مرحله نخست یعنی میزان ثبت نام داوطلبان این دوره نسبت به ادوار گذشته از مقولاتی است که مورد بحث و بررسی کارشناسان و اصحاب رسانه‌ها قرار خواهد گرفت. بررسی مقایسه‌ای آمار داوطلبان ثبت نام کننده در ادوار مختلف، حاکی از نوسان نسبی تعداد داوطلبان در ادوار مختلف و کاهش نسبی آن در دوره اخیر نسبت به دوره‌های گذشته می‌باشد.
دوم: بررسی اجمالی تعداد داوطلبان در ادوار اخیر
بر اساس گزارش ستاد انتخابات کشور، تعداد داوطلبان ثبت نام کرده در انتخابات نهمین دوره مجلس شورای اسلامی 5 هزار و 405 نفرند که از این تعداد 428 نفر زن و بقیه مرد می باشند. بیشترین تعداد داوطلبان در تهران ثبت نام کرده و حدود یک پنجم کل ثبت نام کنندگان یعنی 1066 نفر را تشکیل می دهند.
بررسی آمارهای ارائه شده از سوی ستاد انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی در انتخابات دوره گذشته مجلس، 7 هزار و 168 نفر ثبت نام کرده بودند که از این تعداد 585 نفر زن بودند. این آمار در تهران که بیشترین تعداد داوطلبان ثبت نام کرده بودند، 1 هزار و 610 نفر بود.
همچنین در انتخابات هفتمین دوره مجلس شورای اسلامی، 8 هزار و 172 نفر ثبت نام کرده بودند. در استان تهران تعداد داوطلبان ثبت نام کرده، 1 هزار و753 نفر بودند.
همچنین در انتخابات ششمین دوره مجلس شورای اسلامی، 6 هزار و 853 نفر ثبت نام کرده بودند. در انتخابات پنجمین دوره مجلس شورای اسلامی، 8 هزار و 365 نفر دواطلب ثبت نام کرده بودند. تعداد داوطلبان در انتخابات چهارمین دوره مجلس شورای اسلامی، 3 هزار و 233 نفر، در انتخابات سومین دوره مجلس شورای اسلامی، 1 هزار و 999 نفر، در انتخابات دومین دوره مجلس شورای اسلامی، 1 هزار و 592 نفر و در انتخابات اولین دوره مجلس شورای اسلامی 3 هزار و 694 نفر بوده‌است.
جدول زیر مقایسه میزان داوطلبان در ادوار مختلف را نشان می دهد.
| دوره | تعداد داوطلبان |
| اول | 3694 |
| دوم | 1592 |
| سوم | 1999 |
| چهارم | 3233 |
| پنجم | 8365 |
| ششم | 6853 |
| هفتم | 8172 |
| هشتم | 7168 |
| نهم | 5405 |
بنابر آنچه در بالا گفتیم، آمار داوطلبان ورود به انتخابات مجلس شورای اسلامی، در دوره دوم نسبت به دوره اول، کاهش ناگهانی و محسوسی داشت و به حدود نصف تقلیل یافت.
سپس در ادوار بعدی تا دوره پنجم شاهد افزایش مداوم تعداد داوطلبان بوده‌ایم.
در دوره ششم میزان داوطلبان کاهش و در دروه هفتم مجدداً افزایش یافت.
اما در دوره هشتم و سپس نهم، بازهم شاهد کاهش محسوس تعداد داوطلبان ثبت نام کننده، هستیم.
دلیل این نوسان محسوس تعداد داوطلبان چیست؟ آیا این کاهش داوطلبان، ممکن است در شدت رقابت‌های انتخاباتی اثر مستقیمی داشته باشد؟
سوم: دلایل کاهش تعداد داوطلبان
علاقه یا عدم علاقه داوطلبان ورود به مجلس شورای اسلامی برای ثبت نام، می‌تواند دلایل سیاسی، قانونی و حتی فرهنگی متعددی داشته باشد. برخی افراد ممکن است امیدی به توفیق در انتخابات نداشته باشند از این رو از ثبت نام در انتخابات صرف نظر کنند. این ناامیدی خود ممکن است حاکی از "احتمال عدم تائید صلاحیت"، "عدم تمکن مالی برای تامین هزینه‌های انتخاباتی"، "عدم احتمال توفیق در جلب نظر رای دهندگان" و... باشد.
همچنین "عدم احساس تکلیف" به ویژه با وجود حضور رقبای قابل اعتنا در صحنه، می تواند از دلایل عدم ثبت نام برخی از داوطلبان باشد.
تغییرات قانونی و به خصوص ایجاد شرایط جدی‌تر برای داوطلبان، نیز در این خصوص موثر است. به ویژه در آخرین اصلاحیه قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی، «دارا بودن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد»، ورود کسانی که فاقد این مدرک هستند به گردونه انتخابات را ناممکن کرد.
به علاوه در برخی از شرایط انتخابات، به عنوان یک مقوله جدی و محترم با داوطلبانی که اغلب هدف مشخصی از ورود به صحنه را دارند آغاز می گردد. اما در برخی از ادوار، گروه‌های ضد انقلاب می‌کوشند به انتخابات به عنوان فرصتی برخوردهای سازمان‌یافته علیه انقلاب اسلامی، بنگرند. از این رو با رفتارهای سازمان‌یافته‌ای چون «جنبش فله‌ای ثبت نام؛ با هدف افزایش آمار رد صلاحیت‌ها و در نتیجه چالش آفرینی برای شورای نگهبان» سعی می کنند ناداوطلبانی را برای ورود به صحنه انتخابات تشویق کنند.
به عنوان نمونه در حالی که در انتخابات مجلس ششم، فضای سیاسی حاکم بر جامعه تا حدودی با جریان مدعی اصلاحات هماهنگ بود، شاهد کاهش محسوس داوطلبان نسبت به دوره پنجم بودیم. اما در دوره هفتم و هشتم افزایش محسوس تعداد داوطلبان نسبت به دوره ششم مشاهده می شود. به بیان دیگر، در حالی که مدعیان اصلاحات، اعتماد عمومی را به شدت از دست داده و به دلیل تخلفات متعدد امیدی به تائید صلاحیت خود نداشتند با «جنبش فله‌ای ثبت نام» سعی داشتند آمار داوطلبان را به صورت فله‌ای افزایش داده و در نتیجه با رد صلاحیت آنان، برای رسانه‌های ضد انقلاب، فرصتی جهت تخریب شورای نگهبان بیابند.
به نظر می‌رسد با نقش آفرینی مدعیان اصلاحات در فتنه 88 و برخورد دستگاه‌های امنیتی و قضائی با عوامل موثر در فتنه، این جریان تا حدودی امکان سازماندهی بدنه هواداران خود را برای بازتولید جنبش فله‌ای ثبت نام را از دست داده است.
چهارم: رابطه نوسانات تعداد داوطلبان بر رقابت‌های انتخاباتی
کاهش تعداد داوطلبان در رقابت‌ها، ممکن است در نگاه اول کاهش رقابت‌ها را بر اذهان متبادر کند. اما از آنجائی که رقابت‌های انتخابات محصول مؤلفه های متعدد و در هم پیچیده‌ای است و تعداد داوطلبان تنها یکی از این مولفه‌هاست، می‌توان امیدوار بود که با افزایش سهم تاثیر دیگر مولفه‌ها، در انتخابات آتی، شاهد رقابت پرشورتری هم باشیم. به ویژه آنکه کاهش بازی غیر اخلاقی «جنبش فله‌ای ثبت نام» خود به سالم سازی و شفاف‌سازی انتخابات کم کرده است.
به علاوه هم اکنون، بدون احتساب داوطلبانی که از این پس ممکن است از گردونه رقابت‌ها حذف شوند، به ازای هر یک از 290 کرسی مجلس نهم، 19 نفر ثبت‌نام کرده‌اند و به طور طبیعی تنها بخشی از اینها می توانند زمینه ساز رقابت‌های پرشور انتخاباتی در ایام تبلیغات (هفته نخست اسفندماه) باشند.
مقایسه ادوار مختلف انتخابات ریاست‌جمهوری نیز حاکی از آن است که میزان‌الحراره انتخابات، ضرورتاً با افزایش تعداد داوطلبان بالا نمی‌رود. چنانکه انتخابات دوره دهم ریاست‌جمهوری با 4 داوطلب، شدت رقابت‌ها، بسیار بیشتر از ادوار هشتم و نهم انتخابات ریاست‌جمهوری با 10 و 8 داوطلب بود.
امیدواریم با فعال تر کردن توجه رسانه‌ها به دیگر مولفه‌های موثر بر رقابت‌های انتخاباتی، شاهد انتخاباتی پرشور و جدی و تشکیل مجلسی کارآمد برای دوره بعدی باشیم.
انشاءالله
لینک کوتاه :
