گفتوگوی تفصیلی تسنیم با دکتر رهپیک؛
دموکراتتر از آیتالله جنتی ندیدهام/سخنگوی شورای نگهبان بزودی انتخاب میشود
در مقایسه با جاهای دیگر، از آیتالله جنتی آدمی دموکراتتر ندیدم. چه در بحث انتخابات، چه در بحث قوانین، بنده تا به حال در این چند سال یک بار ندیدم ایشان، نظر خودشان را تحمیل کند.
به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم، 26 تیرماه مصادف است با سالروز تاسیس نهادی به نام شورای نگهبان که بیشک جزو مهمترین نهادهای حاکمیتی در نظام اسلامی شناخته میشود و وظیفه تطبیق قوانین با قانون اساسی و شرع و همچنین نظارت بر حسن اجرای انتخاباتهای مجلس، ریاستجمهوری، خبرگان را به دوش دارد.
این شورا همچنان که در گزارش امروز تسنیم با عنوان "یک شورای نگهبان و عبور از این همه بحران" نیز آمده است، از بدو تولد با حواشی و مسائل مختلفی از سوی مخالفان نظام اسلامی روبرو و با فتنههای سختی مواجه شد، با این حال به اعتقاد کارشناسان تا امروز به واسطه حضور افراد متعهد، خبره و کارشناس، توانسته است به خوبی از پس این شبهبحرانها برآید و از طریق اقناع افکار عمومی، اعتماد مردم را به خود جلب کند. تا آنجا که بنا بر همین اعتماد به دستگاههای اجرایی و نظارتی انتخاباتی در جمهوری اسلامی است که متوسط مشارکتهای مردم در انتخاباتهای کشورمان، از متوسط جهانی بالاتر بوده و از این حیث ایران اسلامی حتی نسبت به کشورهایی که خود را مهد دموکراسی میدانند نیز وضعیتی بسیار بهتر دارد.
در سالگرد تاسیس این شورا، خبرگزاری تسنیم میزبان و پذیرای دکتر سیامک رهپیک بود که هماینک مسئولیت اداره معاونت اجرایی این نهاد را برعهده دارد و به دلیل همین مسئولیت حساس، از چند و چون نظارتها،جلسات و روند اقدامات این شورا به خوبی مطلع است.
آنچه در ذیل میآید، متن کامل گفتوگوی تفصیلی خبرنگاران خبرگزاری تسنیم با دکتر رهپیک، معاون اجرایی شورای نگهبان است:
تسنیم: با تشکر از اینکه وقتی را برای بازدید از خبرگزاری تسنیم اختصاص دادید، به عنوان سوال اول مایلیم، درباره آخرین اخبار شورای نگهبان از حضرتعالی سوالی داشته باشیم. الان موضوع سخنگوی شورا در چه وضعیتی قرار دارد؟ البته هماینک اطلاعرسانیهای شورا از طریق سایت وضعیت بهتری پیدا کرده اما همچنان جلسات سخنگو با خبرنگاران برگزار نمیشود. انشاءالله چه زمانی سخنگو معرفی خواهد شد؟
رهپیک: بسم الله الرحمن الرحیم. ابتدا از اینکه امروز موفق شدیم ساعاتی را در خبرگزاری تسنیم حضور پیدا کنیم و خدمت آقایان برسیم ابراز خوشحالی می کنیم. بازدید مختصری که داشتیم برای خود بنده خیلی مفید و خوب بود. امیدوار هستیم که کارهایی که در این خبرگزاری انجام شده و انجام می شود ان شاالله با قوت بیشتر پیگیری بشود و به نتیجه برسد.
اما درباره سوال شما، شورای نگهبان به طور معمول کارهایش را انجام میدهد. بخشی از کارهای شورای نگهبان مربوط به حوزه نظارت بر قانون گذاری است که مستمراً با قوت کامل انجام می شود. در حوزه انتخابات هم همینطور؛ کارهای معمول قبل از انتخابات در حال انجام است و آمادگیهای لازم بیش از پیش کسب میشود.
در حوزه اطلاع رسانی شورای نگهبان در چند ماهه اخیر دوستان یک مقداری تلاش بیشتری کردند که هم از جهت تعداد اخبار و اطلاعاتی که ارائه می شود و هم از لحاظ تنوع اطلاع رسانی کارهایی را انجام بدهند. به ویژه در ایام کنونی که مقارن سالگرد تاسیس شورای نگهبان است کارهای مفصلی را انجام دادهاند.
تقارن این جلسه با سالگرد هم احتمالاً جزو همان برنامهها بوده است. کارهایی هم داخل شورا انجام شده است، به ویژه بعضی از کارهای شاخص علمی مثل ارائه «سامانه نظرات شورای نگهبان» که به صورت آزمایشی در سایت پژوهشکده شورای نگهبان راه اندازی شده و به سرعت در حال تکمیل است و این کار نیز تقریبا مقارن با سالگرد اعلام و راه اندازی شد.
سخنگوی شورای نگهبان هم ان شاء الله انتخاب خواهد شد. سالگرد شورای نگهبان در واقع زمان انتخاب هیئت رئیسه شورای نگهبان است یعنی هیئت رئیسه، سالانه انتخاب میشود. این هیأت مرکب است از دبیر شورای نگهبان، قائم مقام شورای نگهبان و سخنگوی شورای نگهبان. امیدواریم بعد از ایام عزاداری و شب های قدر، در جلسات شورای نگهبان که در چند روز آینده تشکیل میشود هیئت رئیسه جدید انتخاب شوند.
این شورا همچنان که در گزارش امروز تسنیم با عنوان "یک شورای نگهبان و عبور از این همه بحران" نیز آمده است، از بدو تولد با حواشی و مسائل مختلفی از سوی مخالفان نظام اسلامی روبرو و با فتنههای سختی مواجه شد، با این حال به اعتقاد کارشناسان تا امروز به واسطه حضور افراد متعهد، خبره و کارشناس، توانسته است به خوبی از پس این شبهبحرانها برآید و از طریق اقناع افکار عمومی، اعتماد مردم را به خود جلب کند. تا آنجا که بنا بر همین اعتماد به دستگاههای اجرایی و نظارتی انتخاباتی در جمهوری اسلامی است که متوسط مشارکتهای مردم در انتخاباتهای کشورمان، از متوسط جهانی بالاتر بوده و از این حیث ایران اسلامی حتی نسبت به کشورهایی که خود را مهد دموکراسی میدانند نیز وضعیتی بسیار بهتر دارد.
در سالگرد تاسیس این شورا، خبرگزاری تسنیم میزبان و پذیرای دکتر سیامک رهپیک بود که هماینک مسئولیت اداره معاونت اجرایی این نهاد را برعهده دارد و به دلیل همین مسئولیت حساس، از چند و چون نظارتها،جلسات و روند اقدامات این شورا به خوبی مطلع است.
آنچه در ذیل میآید، متن کامل گفتوگوی تفصیلی خبرنگاران خبرگزاری تسنیم با دکتر رهپیک، معاون اجرایی شورای نگهبان است:
تسنیم: با تشکر از اینکه وقتی را برای بازدید از خبرگزاری تسنیم اختصاص دادید، به عنوان سوال اول مایلیم، درباره آخرین اخبار شورای نگهبان از حضرتعالی سوالی داشته باشیم. الان موضوع سخنگوی شورا در چه وضعیتی قرار دارد؟ البته هماینک اطلاعرسانیهای شورا از طریق سایت وضعیت بهتری پیدا کرده اما همچنان جلسات سخنگو با خبرنگاران برگزار نمیشود. انشاءالله چه زمانی سخنگو معرفی خواهد شد؟
رهپیک: بسم الله الرحمن الرحیم. ابتدا از اینکه امروز موفق شدیم ساعاتی را در خبرگزاری تسنیم حضور پیدا کنیم و خدمت آقایان برسیم ابراز خوشحالی می کنیم. بازدید مختصری که داشتیم برای خود بنده خیلی مفید و خوب بود. امیدوار هستیم که کارهایی که در این خبرگزاری انجام شده و انجام می شود ان شاالله با قوت بیشتر پیگیری بشود و به نتیجه برسد.
اما درباره سوال شما، شورای نگهبان به طور معمول کارهایش را انجام میدهد. بخشی از کارهای شورای نگهبان مربوط به حوزه نظارت بر قانون گذاری است که مستمراً با قوت کامل انجام می شود. در حوزه انتخابات هم همینطور؛ کارهای معمول قبل از انتخابات در حال انجام است و آمادگیهای لازم بیش از پیش کسب میشود.
در حوزه اطلاع رسانی شورای نگهبان در چند ماهه اخیر دوستان یک مقداری تلاش بیشتری کردند که هم از جهت تعداد اخبار و اطلاعاتی که ارائه می شود و هم از لحاظ تنوع اطلاع رسانی کارهایی را انجام بدهند. به ویژه در ایام کنونی که مقارن سالگرد تاسیس شورای نگهبان است کارهای مفصلی را انجام دادهاند.
تقارن این جلسه با سالگرد هم احتمالاً جزو همان برنامهها بوده است. کارهایی هم داخل شورا انجام شده است، به ویژه بعضی از کارهای شاخص علمی مثل ارائه «سامانه نظرات شورای نگهبان» که به صورت آزمایشی در سایت پژوهشکده شورای نگهبان راه اندازی شده و به سرعت در حال تکمیل است و این کار نیز تقریبا مقارن با سالگرد اعلام و راه اندازی شد.
سخنگوی شورای نگهبان هم ان شاء الله انتخاب خواهد شد. سالگرد شورای نگهبان در واقع زمان انتخاب هیئت رئیسه شورای نگهبان است یعنی هیئت رئیسه، سالانه انتخاب میشود. این هیأت مرکب است از دبیر شورای نگهبان، قائم مقام شورای نگهبان و سخنگوی شورای نگهبان. امیدواریم بعد از ایام عزاداری و شب های قدر، در جلسات شورای نگهبان که در چند روز آینده تشکیل میشود هیئت رئیسه جدید انتخاب شوند.
تسنیم: الان گزینههایی برای سخنگویی شورا مطرح است؟
رهپیک: به هر حال هیأت رئیسه را اعضاء در جلسه باید انتخاب کنند، و از پیش به صورت رسمی کسی تعیین نمیشود و اساساً در شورای نگهبان هیچ کس برای هیچ پستی داوطلب نیست. از دبیر گرفته تا بقیه. بهطور مثال حضرت آیت الله جنتی که سالهاست دبیر هستند، در هر دوره ای که قرار است انتخابات صورت بگیرد ایشان در ابتدا می گویند که من نیستم؛ شوخی هم نمی کنند! جدی میگویند من نیستم، ولی خب بالاخره بعد از اینکه رأی گیری میشود، این وظیفه به دوش ایشان گذاشته میشود. درباره سخنگو هم همین است، الآن کسی مطرح نشده است. احتمالا در جلسهای که این موضوع مطرح می شود هیچ کس قبول نمیکند که برای این سمت کاندیدا شود! (خنده)
تسنیم: آیا سخنگو هم باید حتما عضو شورا باشد یا اینکه فردی غیر از اعضای اصلی شورای نگهبان هم میتواند به عنوان سخنگو معرفی شود؟
رهپیک: طبق آیین نامه داخلی شورای نگهبان لزوماً سخنگو نباید عضو باشد ولی شاید اعضای شورای نگهبان ترجیح دهند که یک نفر از اعضا سخنگو شود به این دلیل که شورای نگهبان نهاد مهم و حساس حاکمیتی است و کسی که می خواهد سخنگوی شورای نگهبان بشود بایستی هم اطلاعات کافی داشته باشد و هم در مجموعه عمومی شورای نگهبان درک صحیحی از اتفاقاتی که میافتد داشته باشد؛ بنابراین ترجیح با این است که عضو باشد ولی منعی ندارد که اگر اعضا تصمیم بگیرند غیر عضو هم سخنگو بشود.
تسنیم: آقای دکتر شما در ریاست مرکز تحقیقات شورا هم حاضر بودید و هستید، ولی این مرکز خیلی معرفی نشده که دقیقا چه کار میکند. مثلا آیا اول همه مصوبات و موارد لازم برای بررسی در اختیار این مرکز قرار میگیرند؟
رهپیک: مرکز تحقیقات شورای نگهبان با این هدف تشکیل شد تا هم کمکِ کارشناسی به شورای نگهبان بکند و هم تحقیقات و پژوهش هایی را در حوزه های مورد نظر و مرتبط با شورای نگهبان انجام بدهد. حوزههای مرتبط با شورای نگهبان، حوزه حقوق اساسی و قانون اساسی و در کلان حقوق عمومی است.
در حال حاضر مرکز تحقیقات به دلیل نیازهای شورا مورد عنایت بیشتری است؛ این مرکز با دریافت موافقت اصولی پژوهشکده شده است و به زودی موافقت قطعی را هم کسب میکند. ما در حال آمادهسازی مقدمات جذب هیات علمی هستیم. البته الان تعداد زیادی پژوهشگر که واقعا تجربه کاری در حوزه شورای نگهبان دارند، در این مرکز حضور دارند. امیدوار هستیم با روندی که در این پژوهشکده وجود دارد هم نقش موثرتری داشته باشد و هم معرفی بهتری نسبت به آن صورت بگیرد.
پژوهشکده شورا پورتالی دارد که الان خیلی فعال شده است. نظرات شورای نگهبان، نظرات استدلالی، گزارشات و تحقیقات گوناگون در این سایت قابل دسترسی است.
در حال حاضر رویه به این شکل است که مصوبات مجلس، اساسنامهها و هر موضوعی که به شورای نگهبان ارجاع میشود و باید در صحن شورا از جهت کارشناسی بررسی بشود، ابتدا به پژوهشکده میرود و این پژوهشکده درباره آن نظر کارشناسی میدهد، حتی اگر لازم باشد دستگاه های مختلفی که با موضوع مرتبط هستند و نظر آنها گرفته می شود و جمعبندی به صحن شورا می آید. اعضای محترم شورا قبل از اینکه راجع به موضوع اظهار نظر بکنند ، نظریه پژوهشکده را مطالعه میکنند.
همچنین ما یک «مجمع مشورتی فقهی » در قم داریم که افراد برجستهای از حوزه که غالباً جزو مدرسین سطوح عالی حوزه هستند، زیر نظر حضرت آیت الله مومن در آن مجمع حضور دارند. آنجا هم مصوبات را بررسی می کنند؛ منتها در این مجمع، موضوعات از نظر شرعی بررسی می شود. این نظریه کارشناسی فقهی هم قبل از بررسی مصوبات به صحن شورا می آید، یعنی هم نظر پژوهشکده و هم نظر مجمع فقهی قبل از بررسی نهایی شورا آماده میشود و اعضا این نظرات را مطالعه می کنند. گاه نیاز هست که متن نظرات کارشناسی را در جلسه بخوانند و بعد از آن، شورا اظهار نظر میکند.
تسنیم: این موارد بر روی سرعت عمل شورا تاثیر منفی نمیگذارد؟
ره پیک: ویژگی شورای نگهبان این است که اعضای محترم باید تمام مصوبات را بخوانند و نظر بدهند بهطور مثال بیش از 700 ماده «آیین دادرسی کیفری» خوانده شده و شورا در مورد آنها اظهار نظر کرده است یعنی راجع به تک تک این مواد اظهار نظر کارشناسی شده است. لذا لازم است که در بررسی متن دقت بشود و طبعاً این نوع بررسی وقت می گیرد به همین دلیل گاهی اوقات ممکن است با هماهنگی مجلس، یک مصوبه به صورت غیررسمی به شورای نگهبان بیاید. چون شورای نگهبان 10 روز مهلت دارد درباره مصوبات مجلس اظهار نظر کند، نهایتا 10 روز هم استمهال بکند، یعنی در مجموع 20 روز . بعضی از مصوبات طبق روال عادی در چند ماه هم قابل رسیدگی نیست، در این موارد، با مجلس تفاهم میشود که مطالب غیر رسمی بررسی بشود و مهلت در انتها اعمال میشود.
تسنیم: حضرتعالی از سال 89 وارد شورای نگهبان شدهاید و چند انتخابات را در این شورا حضور داشتید. بویژه در انتخابات مجلس، مطالبی مطرح شد مبنی بر اینکه فشارهای زیادی از طرف مجلسیها و هیئت رئیسه مجلس درباره لزوم احراز صلاحیت برخی ردصلاحیت شدهها وجود داشت، اما اعضای شورا زیر بار نرفتند و حتی برخی از این اعضا مجبور به تحمل هزینههایی هم شدند. شما وجود این فشارها را تایید میکنید؟ البته درباره همه انتخاباتها چنین مسائلی مطرح میشود اما با توجه به اینکه حضرتعالی در انتخابات ریاستجمهوری 92 و مجلس 90 در شورا حضور داشتید، سوال را به این دوره اختصاص دادیم.
رهپیک: ببینید، وجود این فشار طبیعی است بالاخره افراد، ارتباطاتی دارند و سعی میکنند از آن استفاده کنند البته در همه موارد این گونه نیست که یک عده بخواهند توقع نامشروعی را مطرح کنند. ممکن است به نظر کسی این آدم، آدم خوبی است و می خواهد توصیه کند و این توصیه، با توجه به شرایط به عنوان فشار تلقی شود.
یا وقتی کسی از موضع و موقعیت اداری خود اصرار می کند و میخواهد از این موضع صحبت کند ممکن است تعبیر به فشار شود. بنابراین، اصل وجود این امور طبیعی است و در تمام ادوار چنین مسائلی بوده است. در این دوره ای هم که شما گفتید این امور وجود داشته است. این مهم نیست، مهم این است که شورای نگهبان تحت تاثیر این فشارها قرار میگیرد یا نه؟
من در موارد دیگر هم عرض کردهام، اعضای شورای نگهبان ممکن است شخصا نظراتی داشته باشند، چون نمیتوان گفت راجع به یک موضوع همه یک جور فکر کنند، افراد اطلاعات و برداشتهای مختلفی دارند. اما اینکه گفته شود به خاطر این فشار، شورای نگهبان یک تصمیمی گرفته است، این طور نیست! هم مجموعه شورای نگهبان و هم اعضای محترم در سطحی قرار دارند که نگهبان استقلال شورای نگهبان هستند.
شورای نگهبان نمیتواند در موقعیتی باشد که دائما تحت تاثیر اشخاص یا جریانات قرار گیرد. هر یک از فقها و حقوقدانها، برای خود یک استقلالی حس میکنند. چه در حوزه قانون گذاری و چه در حوزه انتخاباتی و بررسی صلاحیتها، به همین دلیل در شورا بحث های خیلی جدی صورت می گیرد.
البته همه انسان هستند و ممکن است اشتباه کنند و یا در یک مورد تحت تاثیر قرار بگیرند ولی رویه عمومی شورای نگهبان حفظ استقلال رأی میباشد. گاهی مطرح میکنند یک مسئولی آمده و در شورا حرفی زده است اینگونه تعبیر میکنند که شورای نگهبان تحت تاثیر قرار گرفت؛ در حالی که اینطور نیست! البته اگر نظر و سلیقة کسی هم سو با یک حرفی باشد، معنای آن تحت تاثیر قرار گرفتن نیست.
تسنیم: معمولا بعد از احراز صلاحیتها، از سوی برخی شخصیتها که احراز صلاحیت نشدهاند مباحثی مطرح میشود. به نظر بعضی کارشناسان شاید بشود از نظر قانونی به گونهای مسائل پیش برود که اگر فرد خیلی اصرار کرد یا مثلا با مصاحبهها و کشاندن کار به مطبوعات و رسانهها لطمه ای به اعتبار و آبروی شورای نگهبان وارد شد، شورا بتواند علت اصلی عدم احراز صلاحیت آن فرد را علنی کند.
رهپیک: اگر مقصود سؤال این است که کسانی افکار عمومی را تحت تاثیر قرار دهند و یک فضای روانی علیه شوراینگهبان ایجاد کنند، آیا شورای نگهبان می تواند برای شکستن این فضا هر کاری بکند؟ پاسخ آن منفی است اگر بخواهیم راه حلی برای مقابله با فضاسازی در افکار عمومی پیشبینی کنیم راه حلش این نیست که شورای نگهبان اطلاعات خصوصی و شخصی پرونده های افراد را افشاء کند.
روشن است که تصمیم شورای نگهبان راجع به صلاحیت افراد، مبتنی بر اطلاعات و مستنداتی است که در پروندهها وجود دارد. از یک طرف مجموعة با تجربه و حرفه ای در شورای نگهبان وجود دارد. از طرف دیگر دستگاه های کشوری به ویژه بعضی از نهادها موظف هستند در این بخش اطلاعات خود را به شورا بدهند و همکاری بکنند. بنابراین برای هر داوطلبی در انتخابات مجلس یا ریاست جمهوری پرونده یا پرونده هایی موجود است.
برخی افرادی 8 جلد پرونده قطور در شورای نگهبان دارند. کسانی هستند که در سالها و دورههای مختلف داوطلب شده و رد یا تایید شده اند. مبنای تصمیم گیری شورای نگهبان این مستندات و اطلاعات است البته ممکن است در بعضی مواقع اطلاعات خیلی زیاد و گاهی کمتر باشد ولی شورای نگهبان بدون این مبنا نمیتواند تصمیم بگیرد.
بنابراین اگر تایید یا رد افراد مستند دارد منتهی اینکه شورای نگهبان بخواهد این مستندات را اعلام کند، هم از نظر قانونی و هم از نظر اخلاقی کار درستی نیست.
ما در تمام مراحل ملاقات های زیادی با کسانی که معترض هستند داریم؛ البته باید تشخیص داده شود کسی که اعتراضی را پیگیری میکند حرفی برای دفاع از خود دارد، یا خیر چون به هر حال بعضی از موارد ممکن است موضوع خیلی روشن باشد. در عین حال ملاقاتهای زیادی قبل و بعد از ایام انتخابات در شورای نگهبان صورت می گیرد افراد میآیند توضیحاتی میدهند در صورتی که آنها اصرار داشته باشند بدانند دلیل رد آنها چیست برای خودشان توضیح داده بشود اشکال ندارد مگر اینکه در پرونده آنها چیزهایی باشد که به دیگران هم ارتباط دارد.
در هر حال شورای نگهبان از نظر قانونی و از نظر شرعی و اخلاقی نمیتواند برای دفاع از خود در برابر هجمههای افراد، اطلاعات مربوط به آنان را افشا کند. جلوگیری از لطمه به اعتبار شورای نگهبان و مقابله با ظلم در حق شورای نگهبان راه حلهای دیگری دارد و باید از طرق دیگری افکار عمومی به عملکرد شورا اطمینان پیدا کند.
در دوره قبل بیش از 5هزار داوطب مجلس داشتیم و برای اینها پرونده تشکیل و بررسی شد. اگر قرار باشد برخی از اینها که اطلاعات خصوصی دارند اعتراضی کنند، با یک روزنامه یا سایتی صحبت کنند، بعد شورای نگهبان برای آنها افشاگری کند واقعا این اقدام مخلّ نظم است؛ غیر از اینکه مبنای این پاسخ نیز غلط است. شورا هم این کار را نکرده است و نخواهد کرد.
تسنیم: گزارش هایی که از وزارت اطلاعات و اینها می آید کاملا بدون بررسی پذیرفته می شود یا نه؟ بعضا آنها را هم شورا بررسی می کند؟
رهپیک: شورای نگهبان باید وظیفه قانونی اش را انجام بدهد، وظیفه قانونی اش بررسی صلاحیت کاندیداها طبق قانون است. خب اطلاعات مختلفی از مراجع گوناگون میآید، همه این اطلاعات را باید کنار هم گذاشت و آنها را بررسی کرد. بدیهی است اگر یک نهادی مثل وزارت اطلاعات قاطعانه اطلاعاتی را بدهد که خیلی روشن است، به آن عمل می شود. بعضی اوقات ممکن است این طور نباشد، یعنی اطلاعات، قرائن و شواهد را باید با اطلاعات و گزارش های دیگر جمع بندی کرد. گاه گزارشی مربوط به 10 سال پیش است و ممکن است از 10 سال پیش تا الآن اطلاعات تغییرکرده باشد یا دستگاههای دیگر اطلاعاتی ارائه دهند یا خود شورای نگهبان از طریق تشکیلات خود اطلاعاتی داشته باشد. آنچه وظیفه شورای نگهبان است این نیست که به نظر دستگاهی عمل کند. وظیفه شورای نگهبان این است که طبق قانون اطلاعات را ببیند و بررسی را انجام دهد و آن ها را با قانون انطباق دهد و ببیند صلاحیت وجود دارد یا خیر.
تسنیم: در بحث انتخابات و بررسی صلاحیتهای کاندیداهای انتخابات شوراهای فعلی، آقای جنتی در نماز جمعه یک انتقادی کردند با این مضمون که مجلس خیلی در بحث نظارتها عمل نکرده است. آیا ممکن است در انتخاباتهای بعدی شورای نگهبان هم به موضوع احراز صلاحیتهای کاندیداهای شورای شهر ورود کند؟
رهپیک: قانون اساسی، وظیفه نظارت بر انتخابات شوراها را بر عهده شورای نگهبان نگذاشته است. فلسفه آن هم این بوده که انتخابات شوراها خیلی گسترده است و مقدمات زیادی لازم دارد و شاید فکر کردند از توان این مجموعه خارج است. به اضافه اینکه، شوراها، نسبت به دستگاههای حاکمیتی، دارای جنبههای حاکمیتی قوی نیستند. اگر چه کلیت آنها در حاکمیت تاثیر دارد ولی خود شورا به این معنا جزو دستگاه های حاکمیتی نیست و بیشتر جنبه عمومی و مردمی دارد. به همین دلیل واگذاری نظارت بر انتخابات آن به شورای نگهبان لازم نبوده است. البته اینکه سازوکارهای تکمیلی برای بررسی صلاحیت های شوراها مطرح شود و مجلس مصوباتی در این زمینه داشته باشد؛ اشکالی ندارد و درحدی که من اطلاع دارم شاید دوستان مجلس هم این شیوه را کامل نمی دانند. پیشنهادهایی هم شده که شورای نگهبان این کارها را انجام دهد، طبیعتا با توجه به مبنای قانونی و سازوکارهای موجود، فعلا این موضوع منتفی است.
تسنیم: دوباره برگردیم به انتخابات؛ در انتخاباتها و بخصوص در انتخابات ریاست جمهوری، افرادی که مشخص بود صلاحیت آن ها احراز نخواهد شد، از قبل توصیه های به آن ها می شود؟ مثلا اینکه بگویید، خودتان انصراف دهید و دیگر ما اعلام نکنیم که صلاحیت شما احراز نشد!؟
ره پیک: بله ! ممکن است توصیه بشود ولی توصیه از طرف شورا، به این معنا نیست که شورای نگهبان مصوبه ای داشته باشد و توصیه کند که کسی منصرف شود. ممکن است به بعضی از افراد، به صورت غیر رسمی، نه به عنوان شورا، به طور غیر مستقیم بگویند. ولی شورای نگهبان هیچ موقع به عنوان شورای نگهبان، چنین کاری نمی کند چون جزو وظایف قانونی او نیست. همچنین ممکن است افراد، با کسی رفاقت یا دوستی دارند ویا احساس مسئولیتی می کنند به یک یا دو نفر به صورت مستقیم یا غیر مستقیم توصیه بکنند که کسی انصراف دهد.
تسنیم: درباره انتخابات اخیر ریاستجمهوری هم مجددا اخیرا بحثهایی راجع به چگونگی ردصلاحیت آقای هاشمی مطرح شد. اگر امکان دارد شما جزئیات این موضوع را بگویید.
رهپیک: جزئیات را بگذارید، زمانی که سخنگو تعیین شد، در صورت لزوم سخنگو به شما بگوید. ولی کلیات آن را بنده عرض بکنم بالاخره به دلیل شخصیت ایشان بحث بیشتری نسبت به بقیه صورت گرفت. ولی روال طی شده برای همه مشابه بوده است. روال طی شده برای بررسی، صحبت موافق و مخالف و رأی گیری، یک روال عادی مشابه بود که نسبت به همه صورت گرفت.
تسنیم: سوال آخرم در مورد شخصیت آقای جنتی است. الآن چندین سال است که ایشان بار دبیری شورای نگهبان را به دوش می کشند. نظر شما در مورد مدیریت ایشان در جلسه شورا چیست، بعضا مطرح می شود که جلسات شورا، خیلی مریدی و مرادی است و بحث خاصی در آن نمی شود و آقای جنتی هر چه در آن می گویند، همان قبول است. آیا آقای جنتی تحکمی برخورد می کنند؟
ره پیک: من خیلی دوست دارم که این موضوع را رسانه ها توضیح بدهند. اتفاقا بنده امروز، همین موضوع را خدمت ایشان گفتم و یک جلسة مختصری در یک بحث رسانه ای بود. من گفتم در این مدتی که در شورا بودم، در مقایسه با جاهای دیگر، از آیتالله جنتی آدمی دموکراتتر ندیدم. به خودشان هم گفتم.
این یک فضای غیر واقعی است که به هر دلیلی برای بعضی از ذهنها درست کردند. این فضا به ایشان هیچ ربطی ندارد. چه در بحث انتخابات، چه در بحث قوانین، بنده تا به حال در این چند سال یک بار ندیدم ایشان، نظر خودشان را تحمیل کند. گاهی اوقات حتی در مورد صلاحیت ها، خود ایشان با توجه به اطلاعاتی که از شخص دارد به یقین رسیده که این آقا باید تایید یا رد بشود. اما وقتی جمع، خلاف نظر ایشان رأی داد من تا حالا ندیدم که به کسی اعتراضی کند و نظر جمع را تغییر بدهد. در مورد قوانین هم همین طور است . یک موقعی ایشان راجع به یک موضوعی یک نظری دارد و در مورد آن هم اصرار میکند اما تحمیل نمیکند.
ممکن است بعضی ها فکر کنند جلسات شورا، جلسات ساده و بسیط و تشریفاتی است و نتایج از پیش تعیین شده است. واقعا این طوری نیست. مدتی پیش یک تیم خبرنگاری آمده بود به جلسات شورا و برنامه و فیلم میگرفتند. این آقای خبرنگار بعد از جلسه راجع به مصوبات با من صحبت کرد و من توضیحاتی دادم و ایشان به من گفت آیا همیشه جلسات شورا این طوری است؟ این دفعه خیلی دعوا بود و خیلی داغ بود! گفتم معمولا این طوری است و گاهی اوقات خیلی داغ تر می شود. در جلسات شورا، بحث ها خیلی جدی و اساسی است و هیچ کس تابع کسی نیست و هر کس حرف خود را به طور مستقل بیان میکند البته بحثها طلبگی است.
در هر حال در مورد شخص آیت الله جنتی، واقعا این حرف ها، غیر واقعی است و صحیح نیست. ایشان اظهار نظر می کنند و نظرشان مستقل است و راجع به هیچ موضوعی نظرشان را تحمیل نکرده اند. اگرچه موضوعات خیلی مهمی هم بوده است. در مورد داوطلبین انتخابات، نمایندگان مجلس، رأی گیری می شود اگر از 12 نفر در یک موضوع 7 نفر رأی بدهند، چه در تایید و چه در رد، موضوع تمام می شود. بنابراین کاملا فضای آزاد وجود دارد، و ایشان هیچ گونه تحمیلی نمی کنند. حتی من امروز خدمت ایشان گفتم بعضی ها ممکن است این را بگویند. گفتم این نسبت به شما حرف غلطی است و ما چنین چیزی ندیدیم. ایشان گفت اگر چنین حرفی واقعیت داشته باشد باید به اعضای شورا هم برخورد کند و این نشان می دهد که اعضا هم استقلال رأی ندارند. اعضای شورای نگهبان برای خود نظر دارند. ایشان می خواست بگوید اصلاً چنین چیزی امکان ندارد.
تسنیم: حالا که بحث به اینجا کشید، بحث انتشار مشروح مذاکرات شورای نگهبان، به کجا کشید؟ البته در بحث احراز صلاحیت ها که نمی شود مشروح جلسات منتشر شود، ولی راجع به بقیه موارد گویا قرار بود به صورت منظم تر و سریع تر منتشر شود.
رهپیک: مشروح مذاکرات دوره اول منتشر شده است و این طور نیست که مشروح مذاکرات منتشر نشده باشد. مرکز تحقیقات، یک جلد از مشروح مذاکرات را که مربوط به سال های 59 و 60 بوده را منتشر کرده است. مقام معظم رهبری در چند دیدار، از گذشته، تاکید داشتند که نظرات شورا منظمتر منتشر شود. الآن پژوهشکده شورا در حال آماده سازی مجلدات مشروح مذاکرات است. مشروح مذاکرات، از سال 90 به این طرف، در حال ویرایش و آماده سازی است. مذاکرات سال 85 تا 90 هم در فرآیند پیاده سازی، قرار دارد که دو مرحله از آن انجام شده است. پیادهسازی مذاکرات تا به مرحله چاپ برسد نزدیک به 10 مرحله را باید طی کند. چون بحث های خیلی پیچیده، فنی و سختی انجام میشود. یک تیم مفصلی برای پیاده سازی این مجموعه قرار دادیم، یعنی از اول تاسیس شورای نگهبان، هر آنچه وجود دارد تا الآن تنظیم شود. اگر کسی مراجعه بکند به سایت پژوهشکده، ، به صورت تدریجی، بخش های مختلفی، از نظرات و مشروح مذاکرات شورا را که منتشر میشود ملاحظه میکند.
تسنیم: یعنی با فاصله زمانی کوتاه؟
ره پیک: فاصلهای وجود داشته که در این فاصله به دلایل مختلفی کار کند شده ، ولی، آماده سازی کارهای جدید تمام شده است. روی نظرات شورای نگهبان کارهای زیادی انجام می شود. یکی از آنها بحث مشروح مذاکرات است که عین مطالب با ویرایش پیاده می شود. یک بخش دیگر استخراج استدلال هایی است که در شورا مطرح شده است که این بخش در مورد هر قانون از چند سال پیش در حال منتشر شدن میباشد، و در دسترس است و الآن روی سایت پژوهشکده قابل استفاده است. امیدواریم که با تمهیداتی که پیش بینی شده، کارها سرعت بیشتری بگیرد و ظرف 3-2 سال آینده، تمام کارهای قبلی منتشر شود.
تسنیم: اگر ترتیبی هم اتخاذ شود که دو الی سه هفته بعد از جلسات شورا، مشروح آن جلسه منتشر شود، خیلی خوب می شود.
ره پیک: الآن در مورد جلسات جاری همین ترتیب وجود دارد. دو الی سه هفته بعد مراجعه کنید، نظرات شورا و نظر استدلالی در سایت وجود دارد.
تسنیم: آقای دکتر، با تشکر از پاسخهای شما به سوالاتمان، در پایان اگر مطلبی دارید بفرمایید.
رهپیک: من هم از شما ممنونم. در پایان باید عرض کنم شورای نگهبان یک مجموعه بزرگ است که کارهای اساسی در آن انجام میشود. گاهی تلقی بیرونی این است که اعضای شورای نگهبان جلسات هفتگی دارند و یک تصمیم ساده میگیرند. در حالی که کار مفصلی در حوزه تقنین و تفسیر صورت می گیرد. بعضی از تفسیرهای شورای نگهبان منجر به یک جریانی در حوزه قانون گذاری، دولت و... شده، چندهزار قانون به دقت بررسی شده است، بعضی از قوانین چندبار رفته و برگشته است.
در حوزه انتخابات هم همینطور است ما یک شبکه وسیع داریم. در انتخابات چندصد هزار نفر در این شبکه فعال اند تایید صلاحیت یک بخشی از آن است، برگزاری انتخابات و نظارت بر برگزاری انتخابات در کل کشور واقعا یک کار سنگینی است. ساماندهی، نگه داشت، آموزش، توجیه چندصد هزار نفر به صورت مستمر در غیر ایام انتخابات از طرق مختلف، مدیریت کردن اینها در لایه های مختلف.
کارهای عظیمی انجام میشود وقتی اتفاق سنگینی مثل حوادث سال 88 اتفاق می افتد و شورای نگهبان یکی از بازیگرانی بود که ایستاد و شرایط را کنترل کرد. دلیلش چه بود؟ دلیلش این بود که ساختاری در مجموعه شورا وجود دارد که این ساختار قابل خدشه نیست به این معنا که اگر به آن ضربه بزنی و فرو ریزد. ممکن است یک اتهامی بزنند ولی با توجه به مشخص و شفاف بودن ساختار نمیتوانند حتی با ایجاد فضای روانی سنگین، اعتبار آن را بریزند.
پرونده ای که به مرحله نهایی میرسد محصول فرآیند و گردشی است که در کل کشور صورت میگیرد؛ کارشناسی های مختلف، بررسی های مختلف. وقتی یک حوزه انتخابیه را تایید میکنید که انتخاب آن درست بوده و نظارت آن جا را تایید می کنید، این محصول فرآیند پیچیده ای است که در این مجموعه اتفاق افتد. خب! اینها را باید گفت. الآن در فضای افکار عمومی و حتی افکار نخبگان، این واقعیت منعکس نشده است. و رسانههایی مانند تسنیم میتوانند با ظرفیتی که دارند درباره نهادهایی مانند شورای نگهبان اطلاعرسانی کنند.
تسنیم: از اینکه وقت گرانبهای خود را به تسنیم اختصاص دادید از شما ممنونیم.
رهپیک: من هم از شما ممنونم. موفق باشید.
گفتوگو از عبدالله عبداللهی و رضا همدانچی
لینک کوتاه :
