کد خبر: ۵۹۶۰
تاریخ انتشار: ۱۵ تير ۱۳۹۸ - ۰۹:۱۶- 06 July 2019

شورای نگهبان حافظ جمهوریت و اسلامیت نظام

شورای نگهبان در نظام جمهوری اسلامی ایران یکی از مهم‏ترین نهاد‌های حکومتی به شمار می‌آید. این نهاد شباهت زیادی با بعضی از نهاد‌های حافظ قانون اساسی در تعدادی از کشور‌ها دارد. در قوانین اساسی برخی کشور‌ها نیز نهاد‌هایی به نام «دادگاه قانون اساسی»، «شورای قانون اساسی»، «دیوان قانون اساسی» و نظایر آن پیش بینی شده است که با وجود برخی تفاوت‌ها، از حیث ساختار و نوع مسئولیت‌ها با یکدیگر شباهت‌های فراوانی دارند.

شورای نگهبان در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دارای جایگاه ویژه‌ای است، به گونه‌‌ای که نبودن آن در کنار مجلس قانون‌گذاری، موجب عدم اعتبار مجلس می‏شود. شورای نگهبان وظیفه دارد تمام مصوباتِ مجلس را از حیث عدم مغایرت با موازین اسلامی و قانون اساسی بررسی کرده تا در صورت عدم مغایرت، مصوبه مجلس، صورت قانونی به خود گیرد.

علاوه ‏بر این نقش برجسته، شورای نگهبان مأموریت نظارت بر انتخابات را داشته و مرجع رسمی تفسیر قانون اساسی نیز به شمار می‏آید. از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران استفاده می‌شود که علت اصلی پیش‌بینی نهاد شورای نگهبان، دو مسئله حراست و نگهبانی از «احکام اسلام» و صیانت از «قانون اساسی» بوده است؛ به همین دلیل از این نهاد به شورای «نگهبان» تعبیر شده است. اصل ۹۱ قانون اساسی در عبارتی کوتاه و گویا به این مطلب اشاره کرده است. در قسمتی از این اصل آمده است:

«به منظور پاسداری از احکام اسلام و قانون اساسی از نظر عدم مغایرت مصوبات مجلس شورای اسلامی با آنها، شورایی به نام شورای نگهبان ... تشکیل می‌شود....»

پیش‌بینی مسئله «نظارت بر قانون‌گذاری» در حقوق ایران، موضوع جدیدی نیست، بلکه می‌توان گفت که از نظر قدمت، همزاد تدوین اولین قانون اساسی و تولد نهاد قانون‌گذاری در ایران است. اصل ۲ متمم قانون اساسی مشروطه در راستای اطمینان از شرعی بودن کلیه مصوبات مجلس شورای ملی چنین مقرر کرده بود: «مجلس مقدس شورای ملی که به توجه و تأیید حضرت امام عصر عجل‌الله‌فرجه و بذل مرحمت اعلی‌حضرت شاهنشاه اسلام خلّدالله‌سلطانه و مراقبت حجج اسلامیه کثر‌الله‌امثالهم و عامّه ملت ایران تأسیس شده است، باید در هیچ عصری از اعصار، مواد قانونیه آن مخالفتی با قواعد مقدسة اسلام و قوانین موضوعه حضرت خیرالانام صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌ وسلّم نداشته باشد و معیّن است که تشخیص مخالفت قوانین موضوعه با قواعد اسلامیه بر عهدة علمای اعلام ادام‌الله برکات وجودهم بوده و هست؛ لهذا رسماً مقرّر است در هر عصری از اعصار، هیئتی که کم‌تر از پنج نفر نباشد از مجتهدین و فقهای متدینین که مطّلع از مقتضیات زمان هم باشند، به این طریق که علمای اعلام و حجج اسلام مرجع تقلید شیعه اسلام، بیست نفر از علماء که دارای صفات مذکوره باشند معرفی به مجلس شورای ملی بنمایند؛ پنج نفر از آن‌ها را یا بیش‌تر به مقتضای عصر، اعضای مجلس شورای ملی بالاتفاق یا به حکم قرعه تعیین نموده، به سِمَت عضویت بشناسند تا موادی که در مجلسین عنوان می‌شود به دقت مذاکره و غوررِسی نموده، هر یک از آن مواد معنونه که مخالفت با قواعد مقدسه اسلام داشته باشد طرح و رد نمایند که عنوان قانونیت پیدا نکند و رأی این هیئت علما در این باب، مُطاع و متّبع خواهد بود و این ماده تا زمان ظهور حضرت حجت عصر عجل‌الله  فرجه تغییرپذیر نخواهد بود.»

بدین ترتیب می‌توان گفت اصل مزبور در قانون اساسی مشروطه، که در ادبیات حقوقی و سیاسی به اصل «طراز» معروف است، جلوه‌ای ناقص از شکل تکامل یافته «نهاد شورای نگهبان» بوده است. نوع وظایف و اختیارات شورای نگهبان و اهمیت آن موجب شده است که این نهاد در زمره نهاد‌های بسیار مهم نظام جمهوری اسلامی ایران در آید.

آخرین اخبار

دکتر طحان‌نظیف از ناظران انتخاباتی خوزستان قدردانی کرد؛ صیانت از انتخابات توسط ناظران انجام می‌گیرد

قوام جامعه به داشتن یک نظام درمانی و پرستاری متعالی است

سخنگوی شورای نگهبان: استکبارستیزی عنصر ماهیتی جبهه حق است/ پیروزی جبهه حق در برابر باطل حتمی است

طبق اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی، رفتارهای رژیم صهیونیستی جنایت علیه بشریت است

فیلم|دیدار سخنگوی شورای نگهبان با خانواده شهیده کرباسی و شهید عواضه

قابلیت‌ها و چالش‌های استفاده از هوش مصنوعی در فرایند قانون‌گذاری

بیانیه شورای نگهبان به مناسبت فرارسیدن ۱۳ آبان؛ مبارزه با استکبار متوقف نخواهد شد

کرسی ترویجی با موضوع «تفسیر و اجتهاد در قانون اساسی؛ اتمیک یا سیستماتیک؟»

روزآمدسازی ادبیات ارائه قرآن به جوان و نوجوان ضروری است

بیانیه گام دوم انقلاب راه رسیدن به قله را عالمانه بیان کرده است

پربازدید ها

تسلیت دکتر طحان نظیف در پی شهادت ۴ جوان سلحشور پدافند/ امنیت و اقتدار امروز آسمان ایران مدیون رشادت‌‌های پدافند ارتش است

حمایتگرایی بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران در پرتو آموزه‌های حقوقی

سخنگوی شورای نگهبان به پویش ایران همدل پیوست

دکتر طحان‌نظیف: قانون اساسی بالاترین سند حقوقی کشور است/ برای فهم دقیق آن باید به مشروح مذاکرات مراجعه کرد

آیت‌الله جنتی انتخاب دبیرکل جدید حزب‌الله لبنان را تبریک گفت/ بیرق مبارزه با صهیونیست‌ها برافراشته‌تر خواهد شد

دکتر کدخدایی: قانون اساسی باید در امور سیاسی و اجتماعی تبلور داشته باشد/ مشروح مذاکرات به برداشت صحیح از قانون کمک خواهد کرد

دکتر طحان‌نظیف: ندای مظلومیت فلسطینیان با حذف خبرنگاران سانسور نخواهد شد/ ناظران مردمی انتخابات، بازوان شورای نگهبان در سراسر کشور هستند

دوره تخصصی بررسی و نقد نظام انتخاباتی آمریکا برگزار می‌شود

لایحه توسعه منطقه آزاد تجاری - صنعتی انزلی تایید شد

گزارش تصویری جلسه شورای نگهبان ۲ آبان ۱۴۰۳